Testen Overig

Bij een andere test wordt gekleurd vocht op het oog gespoten. Werken de traanbuisjes nog goed, dan wordt de kleurstof afgevoerd naar de neus. Zo niet, dan verzamelt het gekleurde vocht zich op het onderste ooglid. Er is dan een gekleurde streep te zien boven het onderste ooglid.

Wat ingewikkelder is de daryocystography. Daarbij kun je zelfs zien waar de blokkade in de traanbuisjes precies zit. In het oog wordt een contrastvloeistof gespoten. Als de traanbuisjes ergens verstopt zitten, dan verzamelt de contrastvloeistof zich voor de blokkade. De plek van de blokkade is dan te zien op een speciale röntgenfoto.

Onderzoek van de neus

Het standaardonderzoek naar de neusholte bestaat uit een onderzoek met de bekende voorhoofdsspiegel (met lampje) van de KNO-arts. Met een tangetje dat de neusgaten spreidt wordt via een spiegeltje (neusspeculum) naar binnen gekeken. Daarmee kan het voorste gedeelte van de neusholte bekeken worden. Het achterste gedeelte kan worden bekeken met een zogenaamde neusendoscoop. Dit is een slank buisje met daarin verlichting en een vergrotend lenzensysteem, dat in de neus wordt gestoken. Hiermee kun je de gehele neus en het neusslijmvlies goed beoordelen. Van verdachte plekjes in het neusslijmvlies, waar mogelijk een vaatontsteking zit, kan de KNO-arts dan een klein stukje ‘weghappen' met een soort tangetje. Dat biopt wordt dan opgestuurd naar het pathologisch laboratorium voor beoordeling onder de microscoop. Het biopt is belangrijk voor het stellen van de diagnose systeemvasculitis.

Andere neusonderzoeken zijn de reuktest en een test naar de mate waarin lucht door de neus kan stromen (Rhinomanometrie). Door deze testen krijgt men een beeld van de ernst van de schade die door de systeemvasculitis is aangericht.

Onderzoek van het oor

In de vasculitisenquête gaf 40% van de patiënten aan klachten te hebben aan het oor of het gehoor te hebben. Bij 20% van de patiënten was er sprake van een sterk verminderd gehoor en 5% had last van oorsuizen.

Het oor kan op verschillende punten worden onderzocht. Zo is het belangrijk om de oorschelp te bevoelen op verschijnselen van polychondritis (kraakbeenontsteking). Verder kunnen de buitenste gehoorgang en het trommelvlies nader bekeken worden om afwijkingen op te sporen. De flexibiliteit van het trommelvlies kan ook worden getest.

Slechthorendheid kan twee oorzaken hebben:

• Geleidingsslechthorendheid (conductieve slechthorendheid) kan ontstaan doordat de gehoorgang, het trommelvlies, het middenoor of het gehoorbeen is aangedaan door de vasculitis.
• Zenuwslechthorendheid ontstaat wanneer het slakkenhuis is aangedaan, de gehoorzenuw schade heeft opgelopen of er schade is in de hersenen. Dit laatste komt als gevolg van systeemvasculitis niet vaak voor .

De meest voorkomende gehoortesten zijn:

Toonaudiometrie

Bij deze test krijgt de patiënt een koptelefoon op en worden korte tonen aangeboden. De patiënt moet aangeven of hij de tonen hoort. De onderzoeker gaat na hoe zacht hij de tonen nog kan maken om nog net gehoord te worden. Vaak wordt deze test ook nog herhaald met een trilblokje achter het oor. Beide oren worden afzonderlijk getest. Met deze test wordt dus bepaald hoe goed je nog de verschillende toonhoogten hoort. De resultaten worden weergegeven in een audiogram.

Spraakaudiometrie

eel belangrijk is natuurlijk hoe goed de patiënt normale spraak kan horen. Dit heet: spraakverstaan. Ook nu krijgt de patiënt via de koptelefoon losse woorden te horen, die steeds zachter gemaakt worden. Als patiënt moet je aangeven wanneer je niet meer kunt horen om welk woord het gaat. Hiervan maakt men een spraakaudiogram.

Tympanometrie

Het middenoor (=tympanum) is bedoeld om geluid van het trommelvlies over te brengen naar het eigenlijk gehoorzintuig: het slakkenhuis (binnenoor). Als die geleiding niet goed gaat is het belangrijk om te weten waardoor dat komt.
Bij systeemvasculitis is een belangrijke oorzaak van zo'n slechte geleiding onderdruk of vocht in het middenoor door een onvoldoende functionerende buis van Eustachius, die door de vasculitis (gedeeltelijk) verstopt is geraakt. Tympanometrie geeft een indruk van de werking van het middenoord. Bij de meting wordt een dopje met wat slangetjes in de gehoorgang geplaatst, waarmee de gehoorgang luchtdicht wordt afgesloten. Tijdens het onderzoek hoort de patiënt een zacht bromtoon. Via de slangetjes wordt de luchtdruk dan veranderd. Een goed functionerend trommelvlies beweegt bij het aanbrengen van luchtdrukveranderingen. Deze beweeglijkheid wordt vastgelegd in een curve en zichtbaar gemaakt op een beeldscherm of een uitgeprinte grafiek.

Plomptest

Een wat minder vaak voorkomende test is de Plomptest, genoemd naar dr. Plomp. Bij deze test wordt onderzocht hoe spraak verstaan wordt als er stoorgeluiden zijn. Dat komt nogal eens voor als men in een gezelschap is waar door elkaar heen gepraat wordt. Via een koptelefoon of via een luidsprekerbox krijgt de patiënt zinnen te horen, terwijl er ook een ruis klinkt. Er wordt dan gekeken hoe luid de spraak nog moet zijn ten opzichte van de ruis om de zinnen nog goed te kunnen verstaan.

BERA-onderzoek

Als laatste wordt ook nog wel eens een BERA onderzoek gedaan. BERA staat voor Brainstem Evoked Response Audiometry. Geluid wordt normaal gesproken in het binnenoor omgezet in kleine elektrische signaaltjes die via de gehoorzenuw worden doorgegeven naar de hersenen, waar je dan het geluid "hoort". Die elektrische signaaltjes kunnen in de hersenstam (de brainstem) worden gemeten. Bij het BERA-onderzoek worden via een koptelefoon klikkende geluiden van verschillende sterkte aangeboden. De uiteindelijke elektrische signaaltjes worden via elektrodes opgevangen: één achter elk oor, één midden op het hoofd en eventueel een op een willekeurige andere plaats op het hoofd. De sterkte van de elektrische signaaltjes en de tijd dat het duurt voor de signalen de hersenstam bereiken, zegt iets over het functioneren van het slakkenhuis en de gehoorzenuw.

Meting van de gezichtsscherpte

Er wordt nagegaan of er afwijkingen of verslechteringen zijn opgetreden in de scherpte van het gezichtsveld. vooral wijzigingen die in vrij korte tijd zijn opgetreden zijn belangrijk. Er wordt ook gekeken naar de bewegelijkheid van de oogbol in de verschillende blikrichtingen, om te zien of de oogspieren niet zijn aangedaan. Ook word gecheckt of er sprake is van dubbelzien. Dat kan onder meer optreden als het oog wat naar voren bolt of vervormd is geraakt.

Onderzoek voorzijde van het oog

Met een lichtmicroscoop wordt het voorste deel van het oog bekeken. Zo gaat men na of er ontstekingen zitten in de lederhuid, het hoornvlies, het bindweefsel, de voorkamer van het oog, het regenboogvlies en de ooglens.

Meting of het oog uitpuilt

Met een speciale liniaal - Hertel-exoftalometrie - wordt bekeken of de oogbal niet wat uit de oogkas puilt, bijvoorbeeld als gevolg van vaatontsteking achter de oogbol.

Meting van de oogdruk

Bij dit onderzoek wordt eerst met oogdruppels het oogoppervlak verdoofd, omdat anders deze test wat pijnlijk is. Een te hoge oogdruk kan optreden bij ontstekingen in of bij het oog.

Onderzoek naar glaucoom

Glaucoom wordt ook wel groene staar genoemd. Dit wordt onderzocht via een meting van de oogdruk, ook wordt het inwendige van het oog bekeken en zo nodig wordt er een bepaling van het gezichtsveld uitgevoerd. In extreme gevallen is er sprake van de zogeheten tunnelvisus. Daarbij zie je alleen nog maar een beperkt gebiedje voor je en niets meer aan de zijkanten.

Onderzoek achterkant van het oog

Als laatste wordt dan ook vaak oogdruppels gegeven, die de pupil verwijden. Daardoor wordt het mogelijk om met de lichtmicroscoop de bloedvaten op het netvlies aan de achterkant van het oog na te kijken op ontstekingen.

Overige onderzoeken

Minder vaak voorkomende onderzoeken zijn:

• echografie van de oogkas
• test op kleurenblindheid
• fluorescentie angiografie, hierbij wordt een kleurstof in het bloed gespoten, waarna een afbeelding van de bloedvaten in de ogen wordt gemaakt
• onderzoek naar de geleiding in de gezichtszenuwen via een visuele test of een potentiaaltest (zie bij neurologische onderzoeken)
• Test naar de lichtgevoeligheid van het netvlies.
  Vervelend is dat bij deze onderzoeken een sterke lichtbron gebruikt wordt om de ogen te prikkelen. Pijn kan worden tegengegaan met druppels. Die geven wel heel even een brandend gevoel.
• Osteoporose onderzoek
  Door het langdurige gebruik van prednison in hoge doseringen hebben patiënten met systeemvasculitis een hoger risico op osteoporose (verzwakking van de botten door een verlies aan bot eiwit en door ontkalking). Of er sprake is van osteoporose kan allereerst gezien worden op een gewone röntgenfoto. Daarop kan je zien of het skelet (de botten) dunner is geworden of dat wervels ingezakt zijn.
  Al voordat er sprake is van echte schade, zoals ingezakte wervels of botbreuken, is te zien hoe het staat met het risico op osteoporose. Daarvoor wordt een botdichtheidsmeting uitgevoerd, de zogeheten DEXA-meting. Daarvoor wordt een speciaal röntgenapparaat gebruikt: de DEXA-densitometer. Hiermee wordt meestal de dichtheid gemeten van enkele ruggenwervels, de heupen en de onderarm. Het onderzoek duurt ongeveer 20 minuten. Op basis van de uitdraai van zo'n DEXA-meting kan worden bepaald of de botdichtheid afwijkt van die van een gezonde persoon in dezelfde leeftijdsklasse.
• Onderzoek van de keel
  Het strottenhoofd en de aangrenzende luchtpijp worden met speciale endoscopen (een slang met een lampje en versterkende spiegels) onderzocht om te kijken of er vernauwingen zijn. Vernauwing (stenose) van de luchtpijp komt nog wel eens voor bij systeemvasculitis. Ook wordt er gekeken naar de bewegelijkheid van de stembanden.
• Onderzoek van de longfunctie
  Belangrijke testen zijn het meten van de longinhoud en het uithoudingsvermogen van de longen. Ook wordt gekeken naar de stofwisseling in de longen, waarbij de verhouding tussen koolzuur (CO2) en zuurstof (O2) in de uitgeademde lucht wordt gemeten. Dit alles geeft belangrijke aanwijzingen voor de werking van de longen en de mate waarin de longen zijn aangedaan door de vasculitis. Deze onderzoeken worden gedaan als de systeemvasculitis actief is, maar ook nadat deze tot rust is gekomen. De uitslagen van de testen worden mede bepaald door de fysieke conditie van de patiënt.

Bron: De oorspronkelijke tekst van dit artikel is geschreven voor de documentatiemap van de Vasculitis Stichting en tot stand gekomen in samenwerking met de Ruprecht-Karls-Universität Heidelberg en de Deutsche Nierenstiftung.

Deze pagina is voor het laatst bijgewerkt op 27 maart 2013